به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد رفتارهای سودجویانه خودروسازان و مونتاژکاران، سبب شده که مردم نسبت به صنعت خودرو نگاه مثبتی نداشته باشند و عدم پیشرفت در این حوزه را حاصل رفتارهای انحصارگرایانه مدیران خودروساز بدانند. به تعبیری خودروسازان و مونتاژکاران، بچه‌های لوس و ننر کشور شدند که اگر سایه حمایت‌ها از آنها کم شود به‌سرعت از افزایش زیان انباشته صحبت می‌کنند و مرتب مقصر تمام گرانی‌ها را دولت می‌دانند و حتی عنوان می‌کنند که نرخ تورم و ارز باعث شده که قیمت خودرو این‌گونه جهش پیدا کند. اما سؤال اصلی این است، صنعتی که در آن از کمترین تکنولوژی استفاده می‌شود و خودروها به‌روز نیست چرا قیمت‌ها تا این حد به نرخ تورم و ارز گره خورده است؟ از طرفی وقتی سیاست‌های ارزی دولت سیزدهم اثربخش بوده و نرخ تورم افزایشی نبوده، چرا خودروسازان و مونتاژکاران مرتب به دنبال افزایش قیمت محصولات خود هستند و برای آنکه سیاستگذاران را تحت فشار قرار دهند، در پارکینگ‌های بی‌نام و نشان خودرو احتکار می‌کنند. در این خصوص با ابوالفضل روغنی، عضو کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.
طی چند روز اخیر خبر از احتکار شرکت‌های خودروسازی مطرح شده است. خودروسازان برای آنکه شورای رقابت با افزایش قیمت محصولات آنها موافقت کند، مانند سنوات گذشته به سمت احتکار خودرو رفته‌اند. به نظر شما چه موضوعاتی باعث این اتفاق می‌شود؟ آیا علت را می‌توان در موضوع قیمت‌گذاری از سوی شورای رقابت دانست یا موضوعات دیگری دخیل است؟
مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود با یک خبر، تکانه‌های محکمی به بازار خودرو وارد و قیمت‌ها دستخوش تغییر شود، انحصار در صنعت خودرو است. در حقیقت رقابت بین خودروسازان وجود ندارد و خودروسازان و مونتاژکاران به نحوی سیاستگذاری و برنامه‌ریزی می‌کنند که نفع مردم در آن دیده نمی‌شود. اگر صنعت خودرو انحصار نداشت به هیچ عنوان شاهد شکل‌گیری احتکار و تنش قیمتی در بازار خودرو نبودیم.
چرا انحصار هنوز در صنعت خودرو وجود دارد؟
متأسفانه چند دهه است که با وضع تعرفه‌های سنگین و حمایت‌های چندجانبه، بی‌حد و بی‌مورد، باعث شدیم که انحصار در صنعت خودرو باقی بماند. همین روال سبب شده که خودروساز به کیفیت خودروهای تولیدی خود، قیمت نهایی محصول و کیفیت خدمات پس از فروش توجه نکند. با وجود تمام حمایت‌ها، هنوز خودروساز واقعی نداریم. نه ایران‌خودرو و نه سایپا خودروساز نیستند. اگر حمایت دولت از آنها برداشته شود، نمی‌توانند به تولید خودرو ادامه دهند.
خودروسازان اعتقاد دارند که تعرفه واردات خودرو در ایران کم است و حتی جا دارد، بیشتر شود. خودروسازان حتی تأکید دارند که قیمت محصولاتشان با نرخ تورم بالا نرفته است، اخیراً سایپا اعلام کرده که به میزان نرخ تورم محصولاتش را گران نکرده و حال که ۵ محصولش گران شده است، هنوز ضرر و زیانش پوشش داده نشده است. در این خصوص چه نظری دارید؟
تعرفه واردات خودرو در ایران بالاست، اگر می‌خواهیم انحصار شکسته و رقابت بین خودروسازان ایجاد شود، ضرورت دارد که تعرفه واردات خودرو کاهشی شود. از طرفی معتقدم که شورای رقابت، خود عاملی برای افزایش قیمت خودرو در کارخانه و بازار شده است. شورای رقابت در کنترل و کاهش قیمت خودرو هیچ اقدامی انجام نداده است. بسیاری از اوقات، شورای رقابت به کمک خودروسازان می‌آید تا قیمت در مسیر افزایش بازنگری شود. شورای رقابت در گران شدن خودرو به خودروساز و مونتاژکار کمک می‌کند. برای جلوگیری از افزایش قیمت خودرو در بازار و موضوعاتی که باعث برهم خوردن تعادل بازار خودرو می‌شود، باید ناوگان حمل و نقل عمومی را تقویت کرد. باید بپذیریم در زندگی شهری و صنعتی، خودرو جزئی از زندگی مردم شده و نمی‌توان گفت که خودرو کالای لوکس است، برعکس خودرو جزو کالاهای ضروری همه مردم است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در این حوزه نداشتن ناوگان قوی در حمل و نقل عمومی است. اتوبوس، تاکسی، مترو و... مناسب و کافی نیست. در سفر اخیری که به خارج از کشور داشتم، تاکسی اینترنتی از خودروهای می‌باخ و بنز اس۵۰۰ بود و با وجود بنزین گران‌قیمت، کرایه‌ها برای جابه‌جایی افراد بسیار پایین بود. به عنوان مثال تردد در یک مسیر تقریباً طولانی ۱۰ دلار بود. در داخل کشور با آنکه قیمت بنزین ارزان و خودروها در سطح پایین است، اما کرایه تاکسی بسیار بالاست. واقعاً هیچ تناسبی بین خودرو، بنزین و کرایه تاکسی‌ها وجود ندارد.
با این اوصاف باید چه کاری انجام داد؟
اگر می‌خواهیم بازار خودرو را ساماندهی کنیم و جلوی سودجویی خودروسازان را بگیریم، باید زیرساخت‌ها در حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کند. اگر زیرساخت‌ها قوی شود، تقاضا برای خرید خودرو کاهش خواهد یافت و عملاً عرضه و تقاضا هماهنگ می‌شود و در نهایت خودروسازان به جهت تحت فشار قرار دادن تقاضا، نمی‌توانند مجوز گرانی بگیرند یا خودرو احتکار کنند. تقاضا برای خرید خودرو در ایران بسیار بالاست، اما اگر حمل و نقل عمومی توسعه پیدا کند، تقاضا برای خرید محصولات ایران‌خودرو و سایپا، بشدت کاهشی می‌شود. اگر می‌خواهیم در بلندمدت مشکلات را حل کنیم، باید به توسعه زیرساخت‌ها بپردازیم. اما در کوتاه‌مدت باید سیاستگذاران با شجاعت واردات خودرو را با کمترین میزان تعرفه، آزاد کنند. اگر خودروهای ما توان رقابت داشته باشند، قاعدتاً با مشابه خارجی رقابت می‌کنند و اگر توان رقابت ندارند، به طور قطع مجبور می‌شوند که محصولات خود را به‌روز کنند و حتی قیمت محصولات خود را کاهش دهند. تا چه زمان مردم باید تاوان عدم پیشرفت صنعت خودرو، نداشتن تکنولوژی، نبود تنوع و قیمت‌های بالا را بپردازند؟ در حقیقت باید شرایطی فراهم شود که مردم، خودروسازان را مدیریت کنند نه اینکه خودروسازان با نحوه عرضه خودرو، با قیمت‌ها، احتکار خودرو و.... مردم را مدیریت کنند. در کجای دنیا چنین موضوعی وجود دارد که پول خودرو را از مردم بگیرند و یک تا دو سال بعد خودرو را تحویل دهند؟ در حال حاضر سایپا و ایران‌خودرو پول خودرو را دریافت می‌کنند و اسفندماه ۱۴۰۳ (آن هم شاید) خودرو را تحویل می‌دهند. سایپا، شهریورماه برای خودروی شاهین پول گرفته و قرار است آن را اسفندماه ۱۴۰۳ تحویل دهد؛ آن هم خودروهایی که به جهت ایمنی، تکنولوژی و تنوع سطح پایینی دارند. خودروسازان با روش‌های فروشی که دارند، چندین هزار میلیارد تومان از مردم می‌گیرند و هر زمان که بخواهند خودرو تحویل می‌دهند. در هیچ کجای دنیا چنین امری وجود ندارد. مردم خودرو خریداری می‌کنند برای اینکه ضرورت و نیاز زندگی‌شان است، لذا نمی‌توان خریدهای مردمی را زیر سؤال برد، مشکل این است که خودروسازان به حمایت دولت‌ها عادت کرده‌اند، به‌خصوص اینکه دولت‌های گذشته حمایت همه‌جانبه از خودروسازان داشتند. بر این اساس تأکید دارم که باید انحصار خودرو شکسته و واردات خودرو به صورت کلی و بدون محدودیت آزاد شود. در این میان دولت نباید نگران تأمین ارز باشد. راه‌های (هزاران راه) متفاوتی وجود دارد که بدون خروج ارز از کشور، بتوان خودرو وارد کشور کرد.
در برهه‌ای که واردات خودرو به کشور ممنوع شد(در دولت گذشته و در سال ۱۳۹۷) خودروسازان و مونتاژکاران یکه‌تاز شدند و می‌بینیم که فشار صنعت خودرو در این سال‌ها به مردم بیشتر شد. نظر شما در این خصوص چیست؟
در آن زمان، دولت گذشته تصمیم اشتباه گرفت. نباید واردات خودرو به کشور ممنوع می‌شد. اگر واردات خودرو ادامه پیدا کرده بود، خودروسازان این‌گونه یکه‌تازی نمی‌کردند و در حق مردم اجحاف نمی‌شد. نکته دیگر آن است که واردات خودرو نباید توسط خودروسازان انجام شود. ضروری است که واردات خودرو توسط سایر شرکت‌ها و واردکنندگان انجام شود تا به مرور زمان از انحصار خودروسازان کاسته شود؛ حتی در مورد واردات خودروهای دست دوم نیز باید چنین سیاستی اتخاذ شود. ما منکر شرایط تحریمی کشور نیستیم، این امر واقعاً آزاردهنده است اما می‌توان با وجود تمام تحریم‌ها مشکلات صنعت خودرو را حل کرد. اما شاهد ظلم مضاعف هستیم چرا که با مقوله خودتحریمی هم روبه‌رو هستیم.
آیا این انحصار در بین مونتاژکاران خودرو هم دیده می‌شود؟
رفتار خودروسازان داخلی باعث شده که مونتاژکاران هم رویه خود را تغییر دهند و خودروها را با قیمت‌های بسیار بالاتر به مردم بفروشند. به عنوان مثال، محصول وانت KMC که در شرکت کرمان موتور مونتاژ می‌شود، قیمت آن در بازار سایر کشورها و حتی چین ۵۰۰ میلیون تومان است اما در ایران ۱.۵ میلیارد تومان است. چرا باید چنین اجحافی در حق مردم صورت گیرد؟ یک میلیارد تومان سود به ازای فروش هر یک دستگاه خودرو، برای کیست؟ چرا مونتاژکاران ما چنین کاری انجام می‌دهند؟ چرا رقابت در این شرکت‌های مونتاژکار وجود ندارد؟ خودروسازان بچه‌های ننر و لوس ایران شده‌اند و همواره به دنبال حمایت حداکثری از تمام دولت‌ها هستند. لذا امیدواریم که دولت سیزدهم اجازه ندهد خودروسازان رویه گذشته خود را ادامه دهند. صنعت خودرو باید وارد میدان رقابت شود در غیر این صورت پیشرفت نخواهد کرد. قیمت خودروی اس۵۰۰ بنز حدود ۵۰ هزار یورو (۳ میلیارد تومان) است اما در ایران قیمت این خودرو بیش از ۱۴ میلیارد تومان است. از همین رو تأکید دارم که باید تعرفه خودروهای وارداتی کاهشی شود.
نظر شما